Hauptnavigation

Zusatzinfo

Material

Ritus servandus in celebratione Missæ (1962)

1. De Præparatione sacerdotis celebraturi
2. De ingressu sacerdotis ad Altare
3. De initio Misæ
4. De antiphona ad Introitum, Kyrie, eleison et Gloria in excelsis
5. De oratione
6. De Epistola, Graduali, et aliis usque ad Offertorium
7. De antiphona ad Offertorium et aliis usque ad Canonem
8. De Canone Missæ usque ad Consecrationem
9. De Canone post Consecrationem usque ad orationem dominicam
10. De oratione dominica et aliis usque ad factam Communionem
11. De antiphona ad Communionem et orationibus post Communionem
12. De benedictione in fine Missæ et Evangelio sancti Joannis
13. De his, quæ omittuntur in Missa defunctorum
14. De agendis, si sacerdos bis vel ter eodem die celebret

I — De præparatione sacerdotis celebraturi

S acerdos Missam celebraturus orationi aliquantulum vacet, precibus inferius positis ad libitum adhibitis. Deinde accedit ad locum in sacristia vel alibi præparatum, ubi paramenta, aliaque ad celebrationem necessaria habentur, accipit missale, perquirit Missam, perlegit, et signacula ordinat ad ea quæ dicturus est. Postea lavat manus, dicens orationem inferius positam. Deinde præparat calicem (qui debet esse vel aureus vel argenteus, aut saltem habere cuppam argenteam intus inauratam, et simul cum patena itidem inaurata, ab Episcopo consecratus), super eius os ponit purificatorium mundum, et super illud patenam cum hostia integra, quam leviter extergit, si opus est, a fragmentis, et eam tegit parva palla linea, tum velo serico ; super velo ponit bursam coloris paramentorum intus habentem corporale plicatum, quod ex lino tantum esse debet, nec serico, vel auro in medio intextum, sed totum album, et ab Episcopo, vel alio habente facultatem, simul cum palla benedictum.

2. Quibus ita dispositis, accedit ad paramenta, quæ non debent esse lacera, aut scissa, sed integra, et decenter munda, ac pulchra, et ab Episcopo itidem, vel alio facultatem habente, benedicta ; ubi calceatus pedibus, et indutus vestibus sibi convenientibus, quarum exterior saltem talum pedis attingat, induit se, dicens ad singula singulas orationes inferius positas.

3. Ac primum accipiens amictum circa extremitates et chordulas, osculatur illud in medio, ubi est crux, et ponit super caput, et mox declinat ad collum, et eo vestium collaria circumtegens, ducit chordulas sub bracchiis, et circumducens per dorsum, ante pectus reducit, et ligat. Tum alba induitur, caput submittens, deinde manicam dexteram bracchio dextero, et sinistram sinistro imponens. Albam ipsam corpori adaptat, elevat ante, et a lateribus hinc inde, et cingulo, per ministrum a tergo sibi porrecto, se cingit. Minister elevat albam super cingulum circumcirca, ut honeste dependeat, et tegat vestes ; ac eius fimbrias diligenter aptat, ut ad latitudinem digiti, vel circiter, super terram æqualiter fluat. Sacerdos accipit manipulum, osculatur crucem in medio, et imponit bracchio sinistro. Deinde ambabus manibus accipiens stolam, simili modo deosculatur, et imponit medium eius collo, ac transversando eam ante pectus in modum crucis, ducit partem a sinistro humero pendentem, ad dexteram, et partem a dextero humero pendentem, ad sinistram. Sicque utramque partem stolæ extremitatibus cinguli hinc inde ipsi cingulo coniungit. Postremo sacerdos accipit planetam et, convenientur, caput tegit.

4. Si celebrans sit Episcopus, vel Abbas benedictus habens usum pontificalium, non ducit stolam ante pectus in modum crucis, sed sinit hinc inde utrasque extremitates pendere ; et antequam accipiat stolam, accipit parvam crucem pectoralem, quam osculatur, et collo impositam sinit ante pectus chordulis pendere. Manipulum quoque non accipit ante stolam, nisi in Missis defunctorum, sed accipit ad altare, cum in confessione dicit Indulgentiam, illumque prius osculatur.

5. Si sit Episcopus, vel abbas, ut supra, et solemniter celebret, accipit paramenta et alia, ut in Pontificali et Cæremoniali.

II — De ingressu sacerdotis ad altare

S acerdos, omnibus paramentis indutus, accipit manu sinistra calicem, ut supra præparatum, quem portat elevatum ante pectus, bursam manu dextera super calicem tenens, et facta reverentia Cruci, vel imagini illi, quæ in sacristia erit, accedit ad altare, ministro cum missali et aliis ad celebrandum necessariis (nisi ante fuerint præparata) præcedente, superpelliceum induto. Procedit autem oculis demissis, incessu gravi, erecto corpore. Si vero contigerit eum transire ante altare maius, faciat ad illud reverentiam. Si ante locum Sacramenti, genuflectat. Si ante altare ubi celebretur Missa, in qua elevatur, vel tunc ministratur Sacramentum, similiter genuflectat, et detecto capite illud adoret, nec ante surgat quam celebrans deposuerit calicem super corporale.

2. Cum pervenerit ad altare, stans ante illius infimum gradum, caput detegit, biretum ministro porrigit, et altari, seu imagini Crucifixi desuper positæ, profunde se inclinat. Si autem in eo sit tabernaculum sanctissimi Sacramenti, genuflectens debitam facit reverentiam. Tunc ascendit ad medium altaris, ubi ad latus Evangelii sistit calicem, extrahit corporale de bursa, quod extendit in medio altaris, et super illud calicem velo coopertum collocat, bursam autem ad latus Evangelii. Si in altari paramenta accipit, hoc idem facit antequam descendat ab altari, ut Missam inchoët.

3. Si est consecraturus plures hostias pro Communione facienda, quæ ob quantitatem super patenam manere non possint, locat eas super corporale ante calicem, aut in aliquo calice consecrato, vel vase mundo benedicto, ponit eas retro post calicem, et alia patena seu palla cooperit.

4. Collocato calice in altari, accedit ad latus Epistolæ, et missale super cussino aperit. Deinde rediens ad medium altaris, facta primum Cruci reverentia, vertens se ad latus Epistolæ, descendit post infimum gradum altaris, ut ibi faciat confessionem.

5. In Missa solemni missale apertum super altare, calix vero, et alia necessaria præparentur in credentia cooperta linteo, antequam sacerdos veniat ad altare. Ipse autem procedit cum diacono et subdiacono, qui capite cooperto simul cum eo tenent manus iunctas ante pectus ; acolythi vero ante eos deferunt candelabra cum candelis accensis, quæ deinde collocantur super credentia : et cum pervenerit ante infimum gradum altaris, ibi medius inter diaconum a dexteris, et subdiaconum a sinistris, antequam ascendat ad altare, facit cum ipsis (ut infra) confessionem.

6. In Missa pontificali omnia serventur, ut in Pontificali et Cæremoniali romano ordinantur : cuius Pontificalis ordinem Episcopus, sive abbas, ut supra, numquam prætermittat, quandocumque cum diacono et subdiacono paratis celebrat.

III — De initio Missæ

S acerdos cum primum descenderit sub infimum gradum altaris, convertit se ad ipsum altare, ubi stans in medio, iunctis manibus ante pectus, extensis et iunctis pariter digitis, et pollice dextero super sinistrum posito in modum crucis (quod semper servatur quando iunguntur manus, præterquam post Consecrationem), detecto capite, facta prius Cruci vel altari profunda reverentia, vel si in eo sit tabernaculum sanctissimi Sacramenti, facta genuflexione, erectus incipit Missam.

2. Si celebraturus sit coram Summo Pontifice, sistit se ante infimum gradum altaris a latere Evangelii ante ipsum Pontificem, ubi genuflexus exspectat : accepta benedictione, erigit se, et stans aliquantulum versus ad altare, incipit Missam. Si autem sit coram Cardinali, Legato Sedis Apostolicæ, aut Patriarcha, Archiepiscopo, et Episcopo in eorum residentiis, vel loco iurisdictionis, stans ante infimum gradum a latere Evangelii ut supra, exspectat : dato signo, facit profundam reverentiam Prælato, et versus ad altare incipit Missam.

3. Si autem solemniter celebrat coram Summo Pontifice aut alio ex Prælatis prædictis in ecclesiis eorum iurisdictionis, stans a sinistris Prælati, facit cum eo confessionem, et alia servat, ut in Pontificali et Cæremoniali romano ordinatur.

4. Stans igitur celebrans ante infimum gradum altaris, ut supra, producens manu dextera a fronte ad pectus signum crucis, dicit intellegibili voce : In nomine Patris, et Filii, et Spiritus Sancti. Amen. Et postquam id dixerit, non debet advertere quemcumque in alio altari celebrantem, etiamsi Sacramentum elevet, sed continuate prosequi Missam suam usque ad finem. Quod item observatur in Missa solemni, et simul etiam a ministris.

5. Cum seipsum signat, semper sinistram ponit infra pectus : in aliis benedictionibus cum est ad altare, et benedicit oblata, vel aliquid aliud, ponit eam super altare, nisi aliter notetur. Seipsum benedicens, vertit ad se palmam manus dexteræ, et omnibus illius digitis iunctis et extensis, a fronte ad pectus, et ab humero sinistro ad dexterum, signum crucis format. Si vero alios, vel rem aliquam benedicit, parvum digitum vertit ei cui benedicit, ac benedicendo totam manum dexteram extendit, omnibus illius digitis pariter iunctis et extensis : quod in omni benedictione observatur.

6. Postquam dixerit : In nomine Patris, etc. ut supra, iungens iterum manus ante pectus, pronuntiat clara voce antiphonam : Introibo ad altare Dei. Minister retro post eum ad sinistram genuflexus, et in Missa solemni ministri hinc inde stantes prosequuntur : Ad Deum, qui lætificat iuventutem meam. Deinde sacerdos eodem modo stans incipit, et prosequitur cum ministro, vel ministris alternatim psalmum : Iudica me, Deus, usque ad finem, cum Gloria Patri. Quo finito, repetit antiphonam Introibo cum ministris, ut supra. Qui psalmus numquam prætermittitur, nisi in Missis defunctorum, et in Missis de Tempore a dominica I Passionis usque ad feriam V in Cena Domini inclusive, in quibus semel tantum dicta antiphona Introibo cum ministris, ut supra, sacerdos statim subiungit V/. Adiutorium nostrum, etc. ut infra. Cum in fine psalmi dicit Gloria Patri, etc. caput Cruci inclinat.

7. Repetita antiphona Introibo, dextera manu producens signum crucis a fronte ad pectus, dicit V/. Adiutorium nostrum in nomine Domini. R/. Qui fecit cælum et terram. Deinde altari se profunde inclinans, iunctis manibus dicit : Confiteor Deo, ut in Ordine Missæ : et prosequitur eodem modo stans inclinatus, donec a ministro, vel ministris dictum sit Misereatur. Cum incipitur a ministris Confiteor, se erigit. Cum dicit : mea culpa, ter pectus dextera manu percutit, sinistra infra pectus posita.

8. Si est coram Pontifice, Cardinali, Legato Sedis Apostolicæ, vel Patriarcha, Archiepiscopo et Episcopo in eorum provincia, civitate vel diœcesi constitutis, ubi dicit : vobis, fratres, dicat : tibi, pater ; similiter in fine ubi dicit : vos, fratres, dicat : te, pater ; quod dicens Summo Pontifici genuflectit, aliis Prælatis profunde se inclinat.

9. Cum minister, et qui intersunt (etiamsi ibi fuerit Summus Pontifex), respondent Confiteor, dicunt tibi, pater, et te, pater, aliquantulum conversi ad celebrantem.

10. Facta a circumstantibus confessione, celebrans stans respondet : Misereatur vestri, etc. Deinde producens manu dextera a fronte ad pectus signum crucis, dicit : Indulgentiam, etc. ; et si est Episcopus, vel abbas, ut supra, accipit manipulum osculando illum in medio. Et stans inclinatus iunctis manibus prosequitur : Deus, tu conversus, et quæ sequuntur in Ordine Missæ, clara voce usque ad orationem Aufer a nobis, etc. ; et cum dicit : Oremus, extendit et iungit manus.

11. Et tunc si coram Summo Pontifice, aut aliis Prælatis, ut supra, celebret, facta Summo Pontifici genuflexione, aliis Prælatis profunda reverentia, accedit ad medium altaris ante infimum gradum, et ibi incipit secreto : Aufer a nobis, ut in Ordine Missæ.

12. Aliquando psalmus Iudica me, Deus, cum sua antiphona, confessio cum absolutione, versus sequentes atque orationes Aufer a nobis et Oramus te, Domine, omittenda sunt, ad normam n. 424 rubricarum. His in casibus, celebrans, facta altari debita reverentia, illud ascendit nihil dicens, et disposito calice, altare osculatur, item nihil dicens ; deinde, nisi fiat incensatio altaris, in latere Epistolæ incipit antiphonam ad Introitum, ut infra.

IV — De antiphona ad Introitum, Kyrie, eleison et Gloria in excelsis

D um dicit : Aufer a nobis, etc., celebrans iunctis manibus ascendit ad medium altaris, et ibi inclinatus, manibusque item iunctis super eo positis, ita ut digiti parvi dumtaxat frontem, seu medium anterioris partis tabulæ, seu mensæ altaris tangant, residuo manuum inter altare et se retento, pollice dextero super sinistrum in modum crucis posito (quæ omnia semper observantur, cum manus iunctæ super altare ponuntur), secreto dicit : Oramus te, Domine, etc., et cum dicit : Quorum reliquiæ hic sunt, osculatur altare in medio, manibus extensis æqualiter hinc inde super eo positis : quod semper servatur, quando osculatur altare, sed post Consecrationem pollices ab indicibus non disiunguntur. In omni etiam deosculatione sive altaris, sive libri, sive alterius rei, non producitur signum crucis pollice, vel manu super id quod osculandum est.

2. Osculato altari, accedit ad latus eius sinistrum, id est Epistolæ : ubi stans versus altare, et producens a fronte ad pectus signum crucis, incipit intellegibili voce antiphonam ad Introitum et prosequitur iunctis manibus. Cum dicit : Gloria Patri, tenens iunctas manus, caput inclinat. Cum repetit antiphonam ad Introitum, non signat se, ut prius, et ea repetita, iunctis manibus ante pectus accedit ad medium altaris, ubi stans versus illud similiter manibus iunctis, dicit eadem voce ter Kyrie, eleison, ter Christe, eleison, et iterum ter Kyrie, eleison alternatim cum ministro. Si minister, vel qui intersunt, celebranti non respondeant, ipse solus novies dicit.

3. Dicto ultimo Kyrie, eleison, sacerdos stans in medio altaris et manus extendens, elevansque usque ad humeros (quod in omni manuum elevatione observatur), voce prædicta incipit, si dicendum sit, Gloria in excelsis. Cum dicit Deo, iungens manus, caput Cruci inclinat : quo erecto, stans iunctis manibus ante pectus, prosequitur usque ad finem. Cum dicit Adoramus te, Gratias agimus tibi, et Iesu Christe, Suscipe deprecationem nostram, et iterum Iesu Christe, caput Cruci inclinat. Cum dicit in fine Cum Sancto Spiritu, seipsum a fronte ad pectus signat, interim absolvens : in gloria Dei Patris. Amen.

4. In Missa solemni sacerdos facta confessione ascendit cum ministris ad medium altaris : ubi dicto Oramus te, Domine, et osculato altari, ponit incensum in thuribulo, ministrante diacono naviculam, et thuriferario thuribulum ; diaconus, parum inclinatus versus celebrantem, dicit : Benedicite, pater reverende, et osculatur cochlear, et manum celebrantis ante et post. Celebrans ter incensum ponit in thuribulo, dicens interim : Ab illo benedicaris, etc., et deposito cochleari producens manu dextera signum crucis super thus in thuribulo, illud benedicit. Postea diaconus dimissa navicula accipit thuribulum, et dat celebranti, osculata prius catenularum summitate, et manu illius dextera : qui, facta Cruci profunda reverentia, eam ter incensat, nihil dicens : et, facta iterum Cruci reverentia, incensat altare, ter ducens thuribulum æquali distantia, prout distribuuntur candelabra, a medio eius usque ad latus Epistolæ : ubi, demissa manu, thurificat illius postremam partem inferiorem, mox superiorem, bis ducto thuribulo : et conversus ad altare, elevans manum incensat eius planitiem, seu mensam in parte anteriori, ter ducens thuribulum usque ad medium : ubi facta Cruci reverentia, procedendo thurificat aliud latus altaris triplici ductu usque ad latus Evangelii : et pariter incensata inferiori et superiori parte ipsius lateris Evangelii duplici ductu, adhuc stans ibidem, elevat thuribulum, et ter incensat superiorem tabulæ partem versus medium altaris, ut fecit in latere Epistolæ : deinde, manu aliquantulum demissa, incensat anteriorem eius partem, seu frontem, ter ducens thuribulum, dum procedit a latere Evangelii usque ad medium altaris, et facta Cruci reverentia, incensat similiter triplici ductu reliquam partem anteriorem usque ad latus Epistolæ : ubi reddito thuribulo ipsi diacono, ab eo ipse solus incensatur.

5. Si vero in altari fuerint reliquiæ, seu imagines Sanctorum, incensata Cruce, et facta ei reverentia, antequam discedat a medio altaris, primum incensat eas quæ a dexteris sunt, idest a parte Evangelii prope Crucem, bis ducens thuribulum, et iterum facta Cruci reverentia, similiter incensat bis alias, quæ sunt a sinistris, hoc est a parte Epistolæ : deinde prosequitur incensationem altaris ut supra, ter ducens thuribulum in unoquoque latere, etiamsi in eo essent plures reliquiæ, vel imagines, seu etiam plura, vel pauciora candelabra.

6. Si le tabernacle du Très Saint Sacrement est sur l’autel, après avoir reçu l’encensoir et avant de commencer l’encensement, il fait la génuflexion, et de même chaque fois qu’il passe devant le milieu de l’autel.

Si in altari fuerit tabernaculum sanctissimi Sacramenti, accepto thuribulo, antequam incipiat incensationem, genuflectit, quod item facit quotiescumque transit ante medium altaris.

7. Diaconus et subdiaconus hinc inde assistunt celebranti cum incensat, et cum transeunt ante Crucem, semper genuflectunt. Deinde celebrans, diacono a dexteris eius, subdiacono a dexteris diaconi stantibus in latere Epistolæ, legit antiphonam ad Introitum et Kyrie, eleison. Cum vero intonat hymnum Gloria in excelsis Deo, diaconus et subdiaconus, unus post alium, stant a tergo celebrantis : postea ascendunt ad altare, et hinc inde, diaconus a dexteris, subdiaconus a sinistris, cum celebrante hymnum submissa voce prosequuntur usque ad finem. Quod etiam servatur cum dicitur Credo ; et cum dicitur Dominus vobiscum, oratio, præfatio, et Pater noster, diaconus et subdiaconus similiter stant unus post alterum a tergo celebrantis.

8. In Missis cantatis, si incensationes fiant, celebrans se gerit ut supra pro Missa solemni dictum est ; in fine a ministrante incensatur.

V — De oratione

D icto hymno Gloria in excelsis, vel, si non sit dicendus, eo omisso, celebrans osculatur altare in medio, manibus hinc inde super eo, ut supra, extensis : tum illis ante pectus iunctis, et demissis ad terram oculis, vertit se a sinistro latere ad dexterum versus populum, hoc est, per eam partem quæ respicit latus Epistolæ, et extendens, ac iungens manus ante pectus, ut prius, dicit clara voce : Dominus vobiscum, vel si sit Episcopus : Pax vobis (quod dicitur tantum hoc loco, quando dictus est hymnus Gloria in excelsis). R/. Et cum spiritu tuo, et iunctis, ut prius, manibus, revertitur per eandem viam ad librum, ubi eas extendens, et iungens ante pectus, caputque inclinans, dicit : Oremus : tum manus ante pectus extendit, digitis simul iunctis, et orationem dicit. Cum dicit Per Dominum, manus iungit, easque usque ad finem iunctas tenet. Si oratio concludatur Qui tecum vel Qui vivis, manus iungit cum dicit in unitate.

2. Cum in oratione, vel alibi in Missa, pronuntiatur nomen IESU vel MARIÆ, itemque cum exprimitur nomen Sancti vel Beati de quo dicitur Missa aut fit commemoratio, vel Summi Pontificis, sacerdos caput inclinat. Si plures orationes sint dicendæ, idem in eis, in voce, extensione manuum, et capitis inclinatione, quod supra dictum est, observatur.

3. Si altare sit ad orientem, versus populum, celebrans versa facie ad populum, non vertit humeros ad altare, cum dicturus est Dominus vobiscum, Orate, fratres, Ite, missa est, vel daturus benedictionem ; sed osculato altari in medio, ibi, expansis et iunctis manibus, ut supra, salutat populum, et dat benedictionem.

4. Quoties in Missa dicenda occurrunt verba Flectamus genua. — Levate, sacerdos, dicto in medio altaris Kyrie, eleison, revertitur ad latus Epistolæ, ubi stans ante librum, extensis et iunctis ante pectus manibus, caput inclinans, dicit Oremus, ac deinde : Flectamus genua ; et illico, manibus super altare extensis, ut seipsum sustineat, utrumque genu flectit ac, iunctis manibus, per aliquod temporis spatium in silentio orat ; deinde dicit : Levate, surgit et, manibus extensis, dicit orationem. Lectionem sequentem eodem modo legit, ut infra de Epistola dicetur.

5. In Missa solemni cum dicitur Dominus vobiscum et oratio, diaconus et subdiaconus stant retro post celebrantem. Flectamus genua et Levate cantantur a diacono ; celebrans omnesque alii utrumque genu flectunt atque orant, ut supra dictum est. Diaconus cantat Flectamus genua antequam genua flectat, Levate autem priusquam surgat.

VI — De Epistola, graduali et aliis usque ad Offertorium

D ictis orationibus, celebrans, positis super librum vel super altare manibus, ita ut palmæ librum tangant, vel (ut placuerit) librum tenens, legit Epistolam intellegibili voce, et respondetur a ministro : Deo gratias, et similiter, stans eodem modo, prosequitur graduale, Alleluia, et tractum, ac sequentiam, si dicenda sint. Quibus dictis, sacerdos, in Missis lectis, ipsemet, seu minister portat librum missalis ad alteram partem altaris in latere Evangelii, et dum transit ante medium altaris, caput Cruci inclinat, et missale sic locat, ut posterior pars libri respiciat ipsum latus altaris, et non ad parietem, sive ad partem eius contra se directam.

2. Locato missali in altari, celebrans redit ad medium altaris, ibique stans iunctis manibus ante pectus, levatisque ad Deum oculis, et statim demissis, tum profunde inclinatus, dicit secreto : Munda cor meum, et Iube, Domine, benedicere, Dominus sit in corde meo, ut in Ordinario. Quibus dictis, vadit ad librum missalis, ubi stans versus illum, iunctis manibus ante pectus, dicit intellegibili voce : Dominus vobiscum. R/. Et cum spiritu tuo. Deinde pollice dexteræ manus signo crucis signat primo librum super principio Evangelii, quod est lecturus, postea seipsum in fronte, ore, et pectore, dicens : Sequentia, vel Initium sancti Evangelii, etc., R/. Gloria tibi, Domine. Tum iunctis iterum manibus ante pectus, stans, ut supra, prosequitur Evangelium usque ad finem. Quo finito, minister, stans in latere Epistolæ post infimum gradum altaris, respondet : Laus tibi, Christe, et sacerdos, elevans parumper librum, osculatur principium Evangelii, dicens : Per evangelica dicta, etc., præterquam in Missis defunctorum, et nisi celebret coram Summo Pontifice, Cardinali et Legato Sedis Apostolicæ, vel Patriarcha, Archiepiscopo et Episcopo in eorum residentiis, quo casu defertur cuilibet prædictorum osculandus liber, et celebrans tunc non osculatur illum, nec dicit : Per evangelica dicta. Cum autem nominatur IESUS, caput versus librum inclinat ; et eodem modo versus librum genuflectit, cum in Evangelio est genuflectendum.

3. Dicto Evangelio, stans in medio altaris versus Crucem, elevans et extendens manus, incipit (si dicendum sit) Credo ; cum dicit : in unum Deum, iungit manus, et caput Cruci inclinat ; quo erecto, stans ibidem iunctis ante pectus manibus, ut prius, prosequitur usque ad finem. Cum dicit : Iesum Christum, caput Cruci inclinat. Cum dicit : Et incarnatus est, usque ad et Homo factus est inclusive, genuflectit. Cum dicit : simul adoratur, caput Cruci inclinat. Cum dicit : Et vitam venturi sæculi. Amen, producit sibi manu dextera signum crucis a fronte ad pectus.

4. In Missa solemni subdiaconus circa finem ultimæ orationis accipit ambabus manibus librum Epistolarum, deferens illum supra pectus, et, facta altari genuflexione in medio, vadit ad partem Epistolæ contra altare, et cantat Epistolam, quam celebrans sedens auscultat. Epistola cantata, celebrans redit ad librum, et subdiaconus facit iterum genuflexionem in medio ac vadit ad celebrantem, et genuflectens osculatur eius manum, et ab eo benedicitur, præterquam in Missis defunctorum. Deinde celebrans legit, submissa voce, graduale, etc., usque ad Munda cor meum exclusive.

5. Postea celebrans in medio altaris exspectat donec subdiaconus missale in latere Evangelii collocaverit et diaconus librum Evangeliorum in medio altaris deposuerit ; deinde incensum imponit et benedicit more solito. Postea diaconus, genuflexus in supremo gradu, inclinatus dicit Munda cor meum, et accipiens librum Evangeliorum de altari, petit benedictionem a celebrante similiter genuflexus in superiori gradu altaris ; et osculata illius manu, præcedentibus thuriferario, et duobus acolythis cum candelabris accensis de credentia sumptis, vadit cum subdiacono a sinistris ad locum Evangelii contra altare versus populum, ubi, subdiacono librum tenente, medio inter duos acolythos tenentes candelabra accensa, dicit : Dominus vobiscum, iunctis manibus. Cum dicit : Sequentia, etc. signat librum in principio Evangelii, frontem, os et pectus : postea ter librum incensat, hoc est, in medio, a dexteris, et a sinistris, et prosequitur Evangelium, iunctis manibus. Interim celebrans post datam diacono benedictionem, retrahens se ad latus Epistolæ, ibi stat, iunctis manibus. Et cum diaconus dicit : Sequentia sancti Evangelii, sacerdos etiam signat se : et cum nominatur IESUS, caput inclinat. Finito Evangelio sacerdos osculatur librum a subdiacono sibi delatum, dicens : Per evangelica dicta, etc., et a diacono ter incensatur. Si sit coram Prælato in sua residentia, liber defertur ad Prælatum, ut supra, et ille incensatur, ut in Cæremoniali. Postea, stans in medio altaris versus ad Crucem, incipit, si dicendum sit, Credo, stantibus post eum diacono et subdiacono, deinde ad altare accedentibus et cum eo prosequentibus, ut dictum est ad Gloria in excelsis.

6. Si autem sit prædicandum, concionator, finito Evangelio, prædicet, et sermone, sive concione expleta, dicatur Credo vel, si non sit dicendum, cantetur antiphona ad Offertorium.

7. Cum vero in symbolo cantatum fuerit : Et incarnatus est, diaconus, accepta bursa de credentia, ambabus manibus eam defert elevatam cum solitis reverentiis ad medium altaris, in quo explicat corporale, et revertitur ad celebrantem. Cum non dicitur Credo, subdiaconus defert bursam simul cum calice, ut infra dicetur.

8. In Missis cantatis Epistola a ministrante cani potest ; secus sufficit ut legatur a celebrante, qui tamen potest Epistolam more solito canere. Si incensationes fiant, celebrans antequam dicat Munda cor meum, in medio altaris incensum ponit et benedicit, et post verba Sequentia vel Initium sancti Evangelii, etc. ter missale incensat ; postquam autem Evangelium cantaverit, celebrans non incensatur.

VII — De antiphona ad Offertorium et aliis usque ad Canonem

D icto symbolo, vel, si non sit dicendum, post Evangelium vel homeliam, celebrans altare osculatur in medio, et iunctis manibus ante pectus ibidem a manu sinistra ad dexteram (ut dictum est supra), vertit se ad populum, et extendens ac iungens manus dicit : Dominus vobiscum, et iunctis manibus revertitur per eandem viam ad medium altaris, ubi extendens et iungens manus, caputque Cruci inclinans, dicit Oremus : tum iunctis, ut prius, manibus, dicit antiphonam ad Offertorium, et omnia quæ usque ad finem Missæ in medio altaris dicenda sunt, dicit ibidem stans versus ad altare, nisi ubi aliter ordinatur.

2. Antiphona ad Offertorium absoluta, discooperit calicem et ad latus Epistolæ sistit, et manu dextera amovet parvam pallam desuper hostiam, accipit patenam cum hostia, et ambabus manibus usque ad pectus eam elevatam tenens, oculis ad Deum elevatis, et statim demissis, dicit : Suscipe, sancte Pater, etc.

3. Si fuerint aliæ hostiæ non super patenam, sed super corporale, vel in alio calice, seu vase pro Communione populi consecrandæ, calicem illum, seu vas dextera discooperit, et intentionem suam etiam ad illas offerendas et consecrandas dirigens, dicit ut supra : Suscipe, etc. ut in Ordine Missæ. Quo dicto, patenam utraque manu tenens, cum ea facit signum crucis super corporale, et deponit hostiam circa medium anterioris partis corporalis ante se, et patenam ad manum dexteram aliquantulum subtus corporale ; quam, exterso calice, ut dicetur, cooperit purificatorio. Si autem adsit vas seu calix cum aliis hostiis, ipsum cooperit alia patena, vel palla.

4. Deinde in latere Epistolæ accipit calicem, purificatorio extergit, et sinistra tenens illius nodum, accipit ampullam vini de manu ministri (qui osculatur ipsam ampullam, non autem manum celebrantis) et ponit vinum in calicem. Deinde, eodem modo tenens calicem, producit signum crucis super ampullam aquæ, et dicit : Deus, qui humanæ substantiæ, et infundens parum aquæ in calicem prosequitur : Da nobis per huius aquæ et vini mysterium, etc. Si vero celebrat pro defunctis, non facit signum crucis super aquam, sed imponit absque benedictione, dicens orationem ut supra.

5. Imposita aqua in calice et finita oratione prædicta, accipit manu dextera calicem discoopertum ; et stans ante medium altaris, ipsum ambabus manibus elevatum tenens, videlicet cum sinistra pedem, cum dextera autem nodum infra cuppam, intentis ad Deum oculis offert, dicens : Offerimus tibi, Domine, etc. Qua oratione dicta, facit signum crucis cum calice super corporale, et ipsum in medio post hostiam collocat, et palla cooperit. Deinde, iunctis manibus super altare positis, aliquantulum inclinatus dicit secreto : In spiritu humilitatis, etc. Postea erectus, elevans oculos, manusque expandens, easque, in altum porrectas, statim iungens ante pectus (quod semper facit quando aliquid est benedicturus) dicit : Veni, sanctificator, etc. Cum dicit : et benedic, signat manu dextera communiter super hostiam et calicem, sinistra posita super altare.

6. Tum, iunctis ante pectus manibus, accedit ad latus Epistolæ, ubi stans, ministro aquam fundente, lavat manus, idest, extremitates digitorum pollicis et indicis, dicens psalmum : Lavabo inter innocentes, cum Gloria Patri, etc. ; qui versus Gloria Patri prætermittitur in Missis defunctorum, et in Missis de Tempore a dominica I Passionis usque ad feriam V in Cena Domini inclusive.

7. Celebrans, lotis manibus, eas tergit, et, illis ante pectus iunctis, revertitur ad medium altaris, ubi stans, oculosque ad Deum elevans, et statim demittens, manibus iunctis super altare aliquantulum inclinatus, dicit secreto orationem : Suscipe, sancta Trinitas, etc. Qua dicta, manibus hinc inde extensis et super altare positis, osculatur illud in medio ; tum, iunctis manibus ante pectus, demissisque oculis ad terram, a sinistra manu ad dexteram vertit se ad populum, et versus eum extendens et iungens manus, dicit voce aliquantulum elata : Orate, fratres, et secreto prosequens : ut meum ac vestrum sacrificium, etc., perficit circulum, revertens, iunctis manibus ante pectus, a manu dextera ad medium altaris. Et responso a ministro, vel a circumstantibus : Suscipiat Dominus sacrificium de manibus tuis, etc. (alioquin per seipsum, dicens : Sacrificium de manibus meis), ipse celebrans submissa voce dicit : Amen. Et manibus ante pectus extensis, ut fit ad orationem, stans in medio altaris versus librum, dicit absolute sine Oremus et sine alia interpositione orationem, vel orationes secretas. Cum dicit Per Dominum, iungit manus : cum dicit Iesum Christum, caput inclinat : quod facit in prima oratione, et in ultima, si plures sint dicendæ.

8. In conclusione autem ultimæ secretæ ad verba illa : Per omnia sæcula sæculorum exclusive, sacerdos stans in medio altaris, depositis super eo manibus hinc inde extensis, dicit convenienti et intellegibili voce præfationem. Cum dicit : Sursum corda, manus elevat hinc inde ante pectus extensas. Cum dicit : Gratias agamus, manus iungit ; cum dicit : Domino Deo nostro, oculos elevat, et statim Cruci caput inclinat. Responso : Dignum et iustum est, elevatis et extensis ut prius manibus, prosequitur præfationem. Cum dicit : Sanctus, iunctis ante pectus manibus, et inclinatus, eadem voce prosequitur, ministro interim parvam campanulam pulsante. Cum dicit : Benedictus qui venit in nomine Domini, etc., erigit se, et signum crucis sibi producit a fronte ad pectus.

9. In Missa solemni, dicto Oremus, diaconus et subdiaconus accedunt ad altare in latus Epistolæ ; diaconus amovet calicem, si est in altari, vel, si est in credentia, ut magis decet, accipit eum de manu subdiaconi, qui illum cum patena et hostia, coopertum palla et velo a collo sibi pendente manu sinistra tenens, et alteram manum superponens velo, ne aliquid decidat, de credentia detulit, comitatus ab acolytho ampullas vini et aquæ portante ; ipse diaconus calicem detegit, et dat patenam cum hostia celebranti, osculando eius manum : subdiaconus extergit calicem purificatorio ; diaconus, accepta ampulla vini de manu subdiaconi, imponit vinum in calice ; subdiaconus interim ampullam aquæ ostendens celebranti, dicit : Benedicite, pater reverende ; qui, facto versus eam signo crucis, dicit orationem : Deus, qui humanæ, etc., interim subdiaconus infundit paululum aquæ in calicem ; diaconus illum celebranti dat, et pedem calicis tangens, seu bracchium dexterum celebrantis sustentans, cum eo dicit : Offerimus tibi, Domine, etc., quem postea positum in altari, ut supra, palla cooperit. Subdiacono deinde stanti in latere Epistolæ ponit in dextera manu patenam, quam cooperit extremitate veli ab eius humero pendentis : qui vadit post celebrantem ante medium altaris, et, facta genuflexione, ibi stat, sustinens eam elevatam usque ad finem orationis dominicæ, ut dicetur. In Missis autem defunctorum patena non tenetur a subdiacono.

10. Dicto Veni, sanctificator, ut supra, celebrans, ministrante diacono naviculam, et dicente : Benedicite, pater reverende, ponit incensum in thuribulo, dicens : Per intercessionem, etc., ut in Ordine Missæ. Deinde accepto thuribulo per manum diaconi, nullam tunc faciens Cruci reverentiam incensat oblata, ter ducens thuribulum super calicem et hostiam simul in modum crucis, et ter circum calicem et hostiam, scilicet bis a dextera ad sinistram, et semel a sinistra ad dexteram (diacono interim pedem calicis tenente manu dextera), dispensans verba in qualibet incensatione hoc modo. In prima incensatione : Incensum istud. In secunda : a te benedictum. In tertia : ascendat ad te, Domine. In quarta : et descendat super nos. In quinta et sexta : misericordia tua. Deinde facta reverentia, incensat Crucem et altare, ut dictum est supra, assistente eodem diacono, interim dicens : Dirigatur, Domine, oratio mea, etc. ; et cum incensatur Crux, diaconus amovet calicem ad partem Epistolæ, et, incensata Cruce, reponit in loco suo. Cum reddit thuribulum diacono, dicit : Accendat in nobis, etc. Et incensatur ab eo : deinde diaconus incensat chorum, et postremo subdiaconum tenentem patenam, et ipse diaconus incensatur a thuriferario, et thuriferarius postea incensat acolythos et populum. Celebrans, postquam incensatus fuerit, lavat manus, ministrantibus acolythis ampullam aquæ, cum pelvicula et manutergio. In Missa cantata, si incensationes fiant, celebrans se gerit ut in Missa solemni, et in fine incensatur a ministrante, qui postea incensat clerum quoque et populum.

11. Cum dicitur præfatio, diaconus et subdiaconus stant retro post celebrantem : et paulo antequam dicatur Sanctus, accedunt ad altare, ubi cum celebrante hinc inde dicunt Sanctus, et quæ sequuntur usque ad Canonem. Deinde diaconus accedit ad sinistram celebrantis, ei assistens dum dicitur Canon, nisi alius sacerdos assistat, quia tunc ipse staret ad dexteram aliquantulum post celebrantem. Subdiaconus vero tunc stat post celebrantem.

VIII — De Canone Missæ usque ad Consecrationem

F inita præfatione, ut supra, sacerdos, stans ante medium altaris versus ad illud, extendit et aliquantulum elevat manus, oculisque elevatis ad Deum, et sine mora devote demissis, ac manibus iunctis et super altare positis, profunde inclinatus incipit Canonem, secreto dicens : Te igitur, etc., ut in Ordine Missæ. Cum dicit : Uti accepta habeas et benedicas, etc., prius osculatur altare in medio, deinde erigit se, et stat iunctis manibus ante pectus. Cum dicit : Hæc + dona, hæc + munera, hæc sancta + sacrificia, dextera manu signat ter communiter super hostiam et calicem. Deinde, extensis manibus ante pectus, prosequitur : In primis quæ tibi offerimus, etc.

2. Ubi dicit : una cum famulo tuo Papa nostro N., exprimit nomen Papæ : Sede autem vacante verba prædicta omittuntur. Ubi dicitur : et Antistite nostro N., specificatur nomen Patriarchæ, Archiepiscopi, vel Episcopi Ordinarii diœcesis in qua Sacrum facit, et non alterius Superioris, etiamsi celebrans sit omnino exemptus, vel sub alterius Episcopi iurisdictione. Si vero Episcopus Ordinarius illius loci, in quo Missa celebratur, sit vita functus, prædicta verba omittuntur, quæ etiam omittuntur ab iis qui Romæ celebrant. Si celebrans est Episcopus, Archiepiscopus vel Patriarcha, omissis prædictis verbis, eorum loco dicit : et me indigno servo tuo. Summus autem Pontifex cum celebrat, omissis verbis : una cum famulo tuo Papa nostro N. et Antistite nostro N., dicit : una cum me indigno famulo tuo, quem gregi tuo præesse voluisti. Et continuant omnes, ut sequitur : et omnibus orthodoxis, etc.

3. Cum dicit : Memento, Domine, elevans et iungens manus usque ad faciem vel pectus, sic iunctis manibus stat paulisper in quiete, demisso aliquantulum capite, faciens commemorationem vivorum Christi fidelium ad suam voluntatem, quorum nomina, si vult, secreto commemorat : non tamen necesse est ea exprimere, sed mente tantum eorum memoriam habeat. Potest etiam celebrans, si pro pluribus orare intendit, ne circumstantibus sit morosus, ante Missam in animo proponere sibi omnes illos, tam vivos quam defunctos, pro quibus in ipsa Missa orare intendit, et hoc loco generaliter unico contextu ipsorum vivorum commemorationem agere, pro quibus ante Missam orare proposuit in Missa.

4. Commemoratione vivorum facta, demissis et extensis, ut prius, manibus, continuat : Et omnium circumstantium, etc. Similiter stans prosequitur : Communicantes. Cum dicit : Iesu Christi, caput inclinat : in conclusione, quando dicit : Per eundem, iungit manus. Cum dicit : Hanc igitur oblationem, expandit manus simul super oblata, ita ut palmæ sint apertæ versus ac supra calicem et hostiam, quas sic tenet usque ad illa verba : Per Christum Dominum nostrum. Tunc enim iungit manus, et sic prosequitur : Quam oblationem tu, Deus, in omnibus, quæsumus : et cum dicit : bene+dictam, adscrip+tam, ra+tam, communiter signat ter super hostiam et calicem simul : deinde cum dicit : ut nobis Cor+pus, separatim signat semel super hostiam tantum ; et cum dicit : et San+guis, semel super calicem tantum : deinde elevans et iungens manus ante pectus, prosequitur : fiat dilectissimi Filii tui Domini nostri Iesu Christi, et inclinans caput Cruci, extergit, si opus fuerit, pollices et indices super corporale, et dicit secreto, ut prius : Qui pridie quam pateretur : et accipiens pollice et indice dexteræ manus hostiam, et eam cum illis ac indice et pollice sinistræ manus tenens, stans erectus ante medium altaris, dicit : accepit panem in sanctas ac venerabiles manus suas, elevansque ad cælum oculos et statim demittens, dicit : et elevatis oculis in cælum ad te Deum Patrem suum omnipotentem, caputque aliquantulum inclinans, dicit : tibi gratias agens, et tenens hostiam inter pollicem et indicem sinistræ manus, dextera producit signum crucis super eam, dicens : bene+dixit, fregit, deditque discipulis suis, dicens : Accipite et manducate ex hoc omnes.

5. Si adsit vas cum aliis hostiis consecrandis, antequam accipiat hostiam, discooperit manu dextera calicem, seu vas aliarum hostiarum. Cum autem finierit supradicta verba, cubitis super altare positis, distincte et reverenter profert verba consecrationis super hostiam et simul super omnes, si plures sint consecrandæ ; et hostiam suam pollicibus et indicibus tantam tenens dicit : Hoc est enim Corpus meum. Quibus prolatis, celebrans tenens hostiam inter pollices et indices prædictos super altare, reliquis manuum digitis extensis, et simul iunctis (et hostiis, si plures sint consecratæ, in loco, in quo a principio Missæ positæ sunt, super corporale vel in alio vase aut calice demissis) genuflexus eam adorat. Tunc se erigens, quantum commode potest, elevat in altum hostiam, et intentis in eam oculis (quod et in elevatione calicis facit) populo reverenter ostendit adorandam ; et mox sola manu dextera ipsam reverenter reponit super corporale in eodem loco unde eam levavit, et deinceps pollices et indices non disiungit, nisi quando hostiam consecratam tangere vel tractare debet, usque ad ablutionem digitorum post Communionem.

6 Reposita hostia consecrata super corporale, genuflexus ipsam veneratur ; si adsit vas aliarum hostiarum, patena vel palla cooperit, ut supra. Minister paulo ante Consecrationem campanulæ signo fideles moneat. Deinde, dum celebrans elevat hostiam, manu sinistra elevat fimbrias posteriores planetæ, ne ipsum celebrantem impediat in elevatione bracchiorum ; quod et facit in elevatione calicis ; et manu dextera pulsat campanulam ter ad unamquamque elevationem, vel continuate quousque sacerdos deponat hostiam super corporale, et similiter postmodum ad elevationem calicis.

7. Celebrans, adorato Sacramento, surgit, et discooperit calicem, in quem, si opus sit, extergit digitos, quod semper faciat si aliquod fragmentum digitis adhæreat ; et stans erectus dicit : Simili modo, postquam cenatum est, et ambabus manibus accipiens calicem iuxta nodum infra cuppam, et aliquantulum illum elevans, ac statim deponens, dicit : accipiens et hunc præclarum Calicem in sanctas ac venerabiles manus suas, etc. Cum dicit : item tibi gratias agens, caput inclinat ; cum dicit : benedixit, sinistra calicem infra cuppam tenens, dextera signat super eum ; et prosequens : deditque discipulis suis, etc., et ambabus manibus tenens calicem, videlicet sinistra pedem, dextera nodum infra cuppam, cubitis super altare positis, profert attente et continuate, ut supra, verba consecrationis Sanguinis : Hic est enim Calix, etc. Quibus dictis, reponit calicem super corporale, dicens secreto : Hæc quotiescumque feceritis, etc., genuflexus Sanguinem reverenter adorat. Tum se erigit, et accipiens calicem discoopertum cum Sanguine ambabus manibus, ut prius, elevat eum, et erectum quantum commode potest, ostendit populo adorandum : mox ipsum reverenter reponit super corporale in locum pristinum, et manu dextera palla cooperit, ac genuflexus Sacramentum veneratur.

8. In Missa solemni ad finem præfationis accenduntur duo saltem intorticia ab acolythis, quæ exstinguuntur post elevationem calicis, nisi aliqui sint communicandi, et tunc exstinguuntur post Communionem. In diebus etiam ieiuniorum et in Missis defunctorum tenentur accensa usque ad Communionem. Cum autem celebrans dicit : Quam oblationem, etc., diaconus accedit ad eius dexteram, et ibi in superiori gradu altaris genuflexus, cum Sacramentum elevatur, fimbrias planetæ elevat, et quando opus est, se erigens, calicem discooperit et cooperit, et cum celebrante genuflectit. Subdiaconus genuflectit in loco suo. Thuriferarius genuflexus in latere Epistolæ ter incensat hostiam, cum elevatur, et similiter calicem, posito incenso in thuribulo absque benedictione ; quod servatur etiam in Missis cantatis in quibus incensationes fiunt. Deposito calice, diaconus redit ad librum, nisi alius assistat. Ceteri surgunt et stant in locis suis.

IX — De Canone post Consecrationem usque ad orationem dominicam

E eposito calice et adorato, sacerdos stans ante altare, extensis manibus ante pectus, dicit secreto : Unde et memores, etc. Cum dicit : de tuis donis ac datis, iungit manus ante pectus : et cum dicit : Hostiam + puram, Hostiam + sanctam, Hostiam + immaculatam, manu sinistra posita super altare intra corporale, dextera signat ter communiter super hostiam et calicem, et semel super hostiam tantum, et semel super calicem tantum, dicens : Panem + sanctum vitæ æternæ, et Calicem + salutis perpetuæ ; deinde, stans ut prius extensis manibus, prosequitur : Supra quæ propitio, etc. Cum dicit : Supplices te rogamus, etc., inclinat se ante medium altaris, manibus iunctis super illo positis. Cum dicit : ex hac altaris participatione, osculatur altare, manibus hinc inde super corporale positis. Cum dicit : sacrosanctum Filii tui, iungit manus ; et dextera signans semel super hostiam tantum, et semel super calicem, sinistra super corporale posita, dicit : Cor+pus et San+guinem sumpserimus, et cum dicit : omni benedictione + cælesti, seipsum signat a fronte ad pectus signo crucis, sinistra posita infra pectus, et prosequitur : et gratia repleamur. Cum dicit : Per eundem, iungit manus.

2. Cum dicit : Memento etiam, Domine, famulorum famularumque tuarum, etc., extensis et iunctis manibus ante pectus, et usque ad faciem elevatis, et intentis oculis ad Sacramentum super altare, facit commemorationem Fidelium defunctorum, de quibus sibi videtur, eodem modo ut dictum est de commemoratione vivorum. Qua commemoratione facta, stans ut prius extensis manibus, prosequitur : Ipsis, Domine, et omnibus in Christo, etc., et in fine ad : Per eundem, iungit manus, et caput inclinat.

3. Cum dicit : Nobis quoque peccatoribus, vocem aliquantulum elevat et dextera manu pectus sibi percutit, sinistra posita super corporale, et prosequitur secreto : famulis tuis, etc., stans manibus extensis, ut prius. Cum dicit : Per Christum Dominum nostrum. Per quem hæc omnia, Domine, semper bona creas, iungit manus ante pectus : deinde, manu dextera ter signans communiter super hostiam et calicem, dicit : sancti+ficas, vivi+ficas, bene+dicis, et præstas nobis. Postea discooperit manu dextera calicem, et genuflexus Sacramentum adorat : tum se erigit, et reverenter accipit hostiam inter pollicem et indicem dexteræ manus, et cum ea super calicem, quem manu sinistra tenet circa nodum infra cuppam, signat ter a labio ad labium, dicens : Per ip+sum, et cum ip+so, et in ip+so. Et similiter cum hostia signat bis inter calicem et pectus, incipiens a labio calicis, et dicit : est tibi Deo Pa+tri omnipotenti, in unitate Spiritus + Sancti. Deinde tenens manu dextera hostiam super calicem, sinistra calicem, elevat eum aliquantulum simul cum hostia, dicens : omnis honor et gloria, et statim utrumque deponens, hostiam collocat super corporale, et si opus sit, digitos extergit, ut supra ; ac pollices et indices ut prius iungens, calicem palla cooperit, et genuflexus Sacramentum adorat.

X — De oratione dominica et aliis usque ad factam Communionem

C elebrans, cooperto calice adoratoque Sacramento, erigit se, et manibus extensis hinc inde super altare intra corporale positis, dicit intellegibili voce : Per omnia sæcula sæculorum, et cum dicit : Oremus, iungit manus, caput Sacramento inclinans. Cum incipit : Pater noster, extendit manus, et stans oculis ad Sacramentum intentis, prosequitur usque ad finem. Responso a ministro : Sed libera nos a malo, et a celebrante, submissa voce : Amen, manu dextera, pollice et indice non disiunctis, patenam aliquantulum purificatorio extergens, eam accipit inter indicem et medium digitos ; quam tenens super altare erectam, sinistra super corporale posita, dicit secreto : Libera nos, quæsumus, etc.

2. Antequam celebrans dicat : Da propitius pacem, elevat manu dextera patenam de altari, et seipsum cum ea signat signo crucis, dicens : Da propitius pacem in diebus nostris. Cum signat se, manum sinistram ponit infra pectus ; deinde patenam ipsam osculatur, et prosequens : ut, ope misericordiæ tuæ, etc., submittit patenam hostiæ, quam indice sinistro accommodat super patenam, discooperit calicem, et genuflexus Sacramentum adorat ; tum se erigens, accipit hostiam inter pollicem et indicem dexteræ manus, et cum illis ac pollice et indice sinistræ manus eam super calicem tenens reverenter frangit per medium, dicens : Per eundem Dominum nostrum Iesum Christum, Filium tuum, et mediam partem, quam inter pollicem et indicem dexteræ manus tenet, ponit super patenam ; de alia media, quam sinistra manu tenet, frangit cum pollice et indice dexteræ manus particulam, prosequens : Qui tecum vivit et regnat, et eam inter ipsos dexteræ manus pollicem et indicem retinens, partem maiorem, quam sinistra tenet, adiungit mediæ super patenam positæ, interim dicens : in unitate Spiritus Sancti Deus ; et particulam hostiæ, quam in dextera manu retinuit, tenens super calicem, quem sinistra per nodum infra cuppam retinet, intellegibili voce dicit : Per omnia sæcula sæculorum. R/. Amen, et cum ipsa particula signans ter a labio ad labium calicis, dicit : Pax + Domini sit + semper vobis+cum. Responso per ministrum : Et cum spiritu tuo, particulam, quam dextera manu tenet, immittit in calicem dicens secreto : Hæc commixtio et consecratio Corporis, etc. Deinde pollices et indices super calicem aliquantulum tergit et iungit, calicem palla cooperit, et genuflexus Sacramentum adorat, surgit, et stans iunctis manibus ante pectus, inclinatus versus Sacramentum, dicit intellegibili voce : Agnus Dei, qui tollis peccata mundi : et dextera percutiens sibi pectus, sinistra super corporale posita, dicit : miserere nobis, et deinde non iungit manus, sed iterum percutit sibi pectus, cum dicit secundo : miserere nobis, quod et tertio facit, cum dicit : dona nobis pacem.

3. Tunc manibus iunctis supra altare positis, oculisque ad Sacramentum intentis, inclinatus dicit secreto : Domine Iesu Christe, etc. Qua oratione finita, si est daturus pacem, osculatur altare in medio et instrumentum pacis ei porrectum a ministro iuxta ipsum ad dexteram, hoc est, in latere Epistolæ, genuflexo, et dicit : Pax tecum. Minister respondet : Et cum spiritu tuo. Si non adsit qui huiusmodi instrumento pacem recipiat a celebrante, pax non datur, etiamsi illius datio Missæ conveniat ; nec osculatur altare, sed, dicta præmissa oratione, statim subiungit alias orationes ut in Ordine Missæ.

4. Si vero celebret pro defunctis, non percutit pectus ad Agnus Dei, quia dicit : Dona eis requiem, nec dicit primam orationem : Domine Iesu Christe, qui dixisti Apostolis tuis, etc., non dat pacem, sed dicit alias duas sequentes orationes : Domine Iesu Christe, Fili Dei vivi, etc., et Perceptio Corporis tui, etc. Quibus orationibus dictis, genuflectens Sacramentum adorat, et se erigens dicit secreto : Panem cælestem accipiam, etc. ; quo dicto, dextera manu accipit de patena reverenter ambas partes hostiæ, et collocat inter pollicem et indicem sinistræ manus, quibus patenam inter eundem indicem et medium digitos supponit, et eadem manu sinistra tenens partes huiusmodi super patenam inter pectus et calicem, parum inclinatus, dextera tribus vicibus percutit pectus suum, interim etiam tribus vicibus dicens voce aliquantulum elevata : Domine, non sum dignus : et secreto prosequitur : ut intres, etc. Quibus tertio dictis, ex sinistra accipit ambas partes prædictas hostiæ inter pollicem et indicem dexteræ manus, et cum illa supra patenam signat seipsum signo crucis, ita tamen ut hostia non egrediatur limites patenæ, dicens : Corpus Domini nostri Iesu Christi custodiat animam meam in vitam æternam. Amen : et se inclinans, cubitis super altare positis, reverenter easdem ambas partes sumit : quibus sumptis, deponit patenam super corporale, et erigens se, iunctis indicibus et pollicibus, ambas quoque manus ante faciem iungit, et aliquantulum quiescit in meditatione sanctissimi Sacramenti. Deinde depositis manibus dicit secreto : Quid retribuam Domino pro omnibus quæ retribuit mihi ? et interim discooperit calicem, genuflectit, surgit, accipit patenam, inspicit corporale, colligit fragmenta cum patena, si qua sint in eo, patenam quoque diligenter cum pollice et indice dexteræ manus super calicem extergit et ipsos digitos, ne quid fragmentorum in eis remaneat.

5. Post extersionem patenæ, iunctis pollicibus et indicibus, calicem dextera manu infra nodum cuppæ accipit, sinistra patenam, dicens : Calicem salutaris, etc., et signans se signo crucis cum calice, dicit : Sanguis Domini nostri, etc., et manu sinistra supponens patenam calici, stans reverenter, sumit totum Sanguinem cum particula in calice posita. Quibus sumptis, dicit secreto : Quod ore sumpsimus, etc., et super altare porrigit calicem ministro in latere Epistolæ, quo vinum fundente, se purificat : deinde vino et aqua abluit pollices et indices super calicem, quos abstergit purificatorio, interim dicens : Corpus tuum, Domine, quod sumpsi, etc. Ablutionem sumit, et extergit os et calicem purificatorio : quo facto purificatorium extendit super calicem et desuper patenam ac super patenam parvam pallam ; et, plicato corporali, quod reponit in bursam, cooperit calicem velo, et bursam desuper ponit, et collocat in medio altaris, ut in principio Missæ.

6. Si qui sunt communicandi in Missa, paulo antea ministrans campanulæ signo eos moneat. Sacerdos autem, post sumptionem Sanguinis, calicem parum ad latus Evangelii collocat, intra tamen corporale, et palla tegit. Deinde, si particulæ super corporale consecratæ sint, facta genuflexione, eas super patenam ponit ; si particulæ in eadem Missa intra pyxidem consecratæ sunt, pyxidem collocat in medio corporali, eam discooperit et genuflectit ; si vero administrandæ sunt particulæ iam antea consecratæ, aperto tabernaculo, genuflectit, pyxidem extrahit et discooperit. Postea accipit manu sinistra pyxidem seu patenam cum Sacramento, dextera vero sumit unam particulam, quam inter pollicem et indicem tenet aliquantulum elevatam super pyxidem seu patenam, et, conversus ad communicandos in medio altaris, dicit : Ecce Agnus Dei, ecce qui tollit peccata mundi. Deinde dicit : Domine, non sum dignus, ut intres sub tectum meum, sed tantum dic verbo, et sanabitur anima mea. Quibus verbis tertio repetitis, accedit ad eorum dexteram, hoc est, ad latus Epistolæ, et unicuique porrigit Sacramentum faciens cum eo signum crucis super pyxidem vel patenam, et simul dicens : Corpus Domini nostri Iesu Christi custodiat animam tuam in vitam æternam. Amen.

7. Fidelibus communicatis, celebrans ad altare revertitur. Deinde : si particulæ super corporale positæ erant, extergit illud cum patena, et si qua in eo fuerint fragmenta, in calicem immittit ; si particulæ in pyxide inveniuntur, eam super corporale deponit, cooperit, in tabernaculo reponit, genuflectit et ostiolum claudit. Postea in calicem immittit fragmenta quæ forte inveniuntur in patina sub mento communicantium apposita. Deinde dicit secreto : Quod ore sumpsimus, Domine, etc., et se purificat dicens : Corpus tuum, Domine, quod sumpsi, etc., et alia facit ut supra. Si in altari desit tabernaculum, et pyxis cum particulis consecratis super altare maneat usque ad finem Missæ, ea serventur quæ feria V in Cena Domini præscribuntur versus finem Missæ.

8. In Missa solemni diaconus stans retro post celebrantem cum in oratione dominica dicitur : Et dimitte nobis debita nostra, facta ibidem genuflexione, vadit ad dexteram celebrantis, et subdiaconus circa finem orationis dominicæ, facta itidem genuflexione, revertitur ad altare, et stans in latere Epistolæ porrigit patenam diacono, qui eam discooperit, et purificatorio abstergens dat celebranti, illius manum osculando, et quando opus est, discooperit et cooperit calicem, et cum celebrante adorat. Subdiaconus, reddita patena et deposito velo, quod ab humeris eius pendebat, genuflectit, et descendit retro post celebrantem, et cum dicitur : Pax Domini, iterum genuflectens, accedit ad sinistram celebrantis, et simul dicunt : Agnus Dei. Deinde, facta ibidem Sacramento genuflexione, redit post celebrantem. Diaconus vero a dextris genuflexus exspectat pacem : et cum celebrans osculatur altare, ipse se erigens simul osculatur illud extra corporale, et a celebrante dicente : Pax tecum, complexus accipit pacem sinistris genis sibi invicem appropinquantibus, et ei respondet : Et cum spiritu tuo. Postea, iterum Sacramento in altari adorato, vertit se ad subdiaconum retro post celebrantem, et similiter dat ei pacem. Subdiaconus, accepta pace a diacono et facta altari genuflexione, comitatus ab acolytho vadit ad chorum, et dat pacem primo cuiusque ordinis, dignioribus prius, deinde minus dignis ; et reversus ad altare, facta genuflexione, dat pacem acolytho qui ipsum comitaverat, qui et aliis acolythis circa altare dat pacem : deinde subdiaconus vadit ad dexteram celebrantis, et quando opus est, discooperit calicem, accipit ampullam vini, et infundit, quando celebrans vult purificare. Diaconus post datam pacem subdiacono vadit ad librum : et, dum celebrans se communicat, stant ipse et subdiaconus profunde inclinati versus altare.

9. In Missa pontificali, assistens accipit et defert pacem, ut in Cæremoniali habetur. Si in Missa solemni fiat Communio, omnia serventur, ut supra, sed prius communicet diaconum et subdiaconum, deinde alios per ordinem. Interim a choro canitur antiphona ad Communionem.

XI — De antiphona ad Communionem et orationibus post Communionem

C elebrante purificato, dum calicem collocat in altari, liber Missalis defertur per ministrum ad latus Epistolæ, et collocatur ut in Introitu. Ipse autem minister genuflectit iuxta latus Evangelii, ut in principio Missæ. Deinde celebrans, stans iunctis manibus, legit antiphonam ad Communionem, qua lecta, iunctis itidem manibus ante pectus, vadit ad medium altaris, et eo osculato, vertit se ad populum a manu sinistra ad dexteram, et dicit : Dominus vobiscum, et per eandem viam redit ad librum, dicit orationes post Communionem, eisdem modo, numero et ordine, ut dictæ sunt orationes initio Missæ. Quibus finitis, claudit librum, et iungens manus ante pectus, revertitur ad medium altaris, ubi, eo osculato, vertit se ad populum, et dicit, ut supra : Dominus vobiscum, quo dicto, stans iunctis manibus ante pectus versus populum, dicit, si dicendum est : Ite, missa est, et per eandem viam revertitur ad altare. Si vero non sit dicendum, dicto Dominus vobiscum, revertitur eodem modo per eandem viam ad medium altaris, ubi stans versus ad illud, iunctis ante pectus manibus, dicit : Benedicamus Domino. In Missis autem defunctorum, eodem modo stans versus altare, dicit : Requiescant in pace.

2. In Quadragesima autem a feria IV cinerum usque ad feriam IV Hebdomadæ sanctæ, in Missa feriæ, postquam celebrans dixit orationes post Communionem cum suis solitis conclusionibus, antequam dicat : Dominus vobiscum, stans in eodem loco ante librum dicit : Oremus. Humiliate capita vestra Deo, caput inclinans, et, extensis manibus, subiungit eadem voce orationem super populum ibidem positam, qua finita, osculatur altare, et vertens se ad populum dicit : Dominus vobiscum, et alia ut supra.

3. In Missa solemni diaconus defert librum Missalis ad latus Epistolæ, deinde vadit retro post celebrantem, subdiaconus vero vadit ad latus Evangelii, ubi calicem mundat, aptat cum purificatorio, patena et palla cooperit, plicat corporale, reponit in bursam, et illam ponit super calicem coopertum velo, quem collocat in altari, vel super credentia ut prius : postea redit ad locum suum retro post diaconum : qui cum dicit : Ite, missa est, cum celebrante vertit se ad populum : et in Quadragesima, dicto per celebrantem Oremus, diaconus in latere Epistolæ vertens se ad populum, iunctis manibus dicit ut supra : Humiliate, etc. ; quo dicto vertit se versus altare a tergo celebrantis, et celebrans dicit orationem super populum. In Missis cantatis Ite, missa est vel Benedicamus Domino vel Requiescant in pace ab ipso celebrante canuntur.

XII — De benedictione in fine Missæ et Evangelio sancti Ioannis

D icto Ite, missa est, vel Benedicamus Domino, vel Requiescant in pace, celebrans, ante medium altaris stans iunctis manibus super eo, inclinatus dicit secreto : Placeat tibi, sancta Trinitas, etc. Quo dicto, extensis manibus hinc inde super altare positis, ipsum in medio osculatur : tum erigens se, adhuc stans versus illud, elevat ad cælum oculos et manus, quas extendit et iungit, caputque Cruci inclinans, dicit voce intellegibili : Benedicat vos omnipotens Deus, et iunctis manibus, ac demissis ad terram oculis, vertens se ad populum a sinistro latere ad dexterum, extensa manu dextera iunctisque digitis, et manu sinistra infra pectus posita, semel benedicit populo dicens : Pater, et Filius, + et Spiritus Sanctus. R/. Amen ; et circulum perficiens accedit ad latus Evangelii, ubi dicto Dominus vobiscum, et R/. Et cum spiritu tuo, pollice dextero signans primum signo crucis altare seu librum in principio Evangelii, deinde frontem, os et pectus, dicit : Initium sancti Evangelii secundum Ioannem, vel Sequentia sancti Evangelii, ut dictum est in rubricis generalibus, et R/. Gloria tibi, Domine, iunctis manibus legit Evangelium : In principio, vel aliud ut convenit. Cum dicit : Et Verbum caro factum est, genuflectit versus latus Evangelii, et surgens prosequitur ut prius : quo finito, minister stans a parte Epistolæ respondet : Deo gratias.

2. Si celebrans in altari vertit faciem ad populum, non vertit se, sed, stans ut erat, benedicit populo, ut supra, in medio altaris ; deinde accedit ad latus Evangelii, et dicit Evangelium S. Ioannis.

3. Si celebravit coram Summo Pontifice, Cardinali, et Legato Sedis Apostolicæ, vel Patriarcha, Archiepiscopo et Episcopo in provincia, civitate, vel diœcesi sua exsistente, celebrans, dicto Placeat tibi, sancta Trinitas, etc., dicit : Benedicat vos omnipotens Deus, et convertens se ad Summum Pontificem genuflexus, ad Cardinalem vero, et Legatum, vel alium ex supradictis Prælatis, capite inclinato, quasi licentiam benedicendi petens, prosequitur : Pater, et Filius, + et Spiritus Sanctus, benedicens adstantes a parte ubi non adest Pontifex, Cardinalis, Legatus aut Prælatus prædicti. Si autem celebravit coram Patriarcha, Archiepiscopo et Episcopo extra eorum provinciam, civitatem, vel diœcesim constitutis, eis absque alio respectu, ut ceteris qui intersunt, more consueto benedicit.

4. In Missis, in quibus dictum est Benedicamus Domino vel Requiescant in pace, celebrans non dat benedictionem, sed, dicto Placeat tibi, sancta Trinitas, ut supra, et altari osculato, si dicendum sit ultimum Evangelium, accedit ad latus Evangelii, ibique dicit initium Evangelii secundum Ioannem In principio.

5. Si vero ultimum Evangelium omittendum sit, iuxta rubricas, celebrans, data benedictione, vel si etiam benedictio omittenda sit, osculato altari, recedit. Finito Evangelio in fine Missæ, si celebravit coram Summo Pontifice, Cardinali, et Legato Sedis Apostolicæ, vel Patriarcha, Archiepiscopo et Episcopo, convertit se ad illum coram quo ex prædictis celebravit, et facit reverentiam convenientem. Si non celebravit coram aliquo prædictorum, huiusmodi reverentiam prætermittit.

6. Quibus omnibus absolutis, sacerdos accipit sinistra calicem, dexteram ponens super bursam, ne aliquid cadat, descendit ante infimum gradum altaris, et, ibi in medio vertens se ad illud, se profunde inclinat (vel, si in eo est tabernaculum sanctissimi Sacramenti, genuflectit) ; et, facta reverentia, accipit biretum a ministro, caput cooperit, ac præcedente eodem ministro, eo modo quo venerat, redit ad sacristiam, interim dicens antiphonam Trium puerorum et canticum Benedicite vel alias preces quas maluerit. Postquam paramenta deposuerit, gratiarum actionem per temporis spatium conveniens protrahit, preces infrascriptas persolvens, vel alias pro sua devotione.

7. In Missa solemni celebrans, eadem voce et modo quo in Missis lectis, semel tantum benedicit populo, nisi sit Episcopus vel abbas, ut infra : et dicto Evangelio secundum Ioannem, discedit cum ministris ordine et modo quo venerat.

8. Episcopus autem, vel Abbas benedictus habens usum pontificalium, ter benedicit populo, etiam in Missis lectis.

XIII — De his quæ omittuntur in Missa defunctorum

I n Missa defunctorum ante confessionem non dicitur psalmus Iudica me, Deus, sed, pronuntiata antiphona : Introibo ad altare Dei, et responso a ministro : Ad Deum, qui lætificat, etc., dicitur V/. Adiutorium nostrum, et confessio, cum reliquis ut supra. Cum celebrans ad altare incipit antiphonam ad Introitum, non signat se, sed, manu dextera extensa, facit signum crucis super librum, quasi aliquem benedicens, sinistra super altare posita. Non dicitur : Gloria Patri, sed post psalmum repetitur : Requiem æternam ; nec dicitur Gloria in excelsis, nec Alleluia, nec Iube, Domine, benedicere, nec Dominus sit in corde meo ; nec osculatur librum in fine, nec dicit Per evangelica dicta. Non dicitur Credo, non benedicitur aqua in calicem fundenda ; dicitur tamen oratio : Deus, qui humanæ substantiæ, etc. Cum lavat manus, in fine psalmi Lavabo inter innocentes, non dicitur Gloria Patri. Ad Agnus Dei non dicitur : miserere nobis, cuius loco dicitur : dona eis requiem ; nec tertio : dona nobis pacem, cuius loco dicitur : dona eis requiem sempiternam ; neque percutitur pectus. Non dicitur prima oratio ante Communionem, scilicet : Domine Iesu Christe, qui dixisti Apostolis tuis, etc., nec datur pax. In fine non dicitur : Ite, missa est, nec Benedicamus Domino, sed : Requiescant in pace. Et non datur benedictio : sed dicto Placeat, et osculato altari, dicitur, ut supra : In principio erat Verbum, etc. Alia omnia ut in aliis Missis.

2. In Missa solemni non incensatur altare ad Introitum, et subdiaconus, finita Epistola, non osculatur manum celebrantis, nec benedicitur : diaconus non petit benedictionem, nec osculatur celebrantis manum : non tenentur luminaria ad Evangelium, nec portatur incensum, sed duo tantum acolythi sine candelabris stant unus a dextris et alter a sinistris subdiaconi tenentis librum Evangeliorum. Non incensatur liber, nec in fine celebrans : nec defertur liber Evangeliorum osculandus. Oblata et altare incensantur ut supra : incensatur solus celebrans, et non incensantur alii. Subdiaconus non tenet patenam post celebrantem ; sed tempore elevationis Sacramenti genuflexus in latere Epistolæ, illud incensat. Ministri, cum aliquid porrigunt celebranti, in hac Missa non osculantur eius manum, neque rem quæ porrigitur.

3. Si l’on doit distribuer des cierges, on les distribuera après l’épître et ils seront allumés à l’évangile, à l’élévation du Sacrement, et après la messe pendant l’absoute.

XIV — De agendis, si sacerdos bis vel ter eodem die celebret

S acerdos, qui in festo Nativitatis Domini vel in Commemoratione omnium Fidelium defunctorum, duas vel tres Missas sine intermissione, id est quin ab altari discedat, celebrat :

1. In prima et secunda Missa, si aliam sit immediate celebraturus, sumpto divino Sanguine, calicem nec purificat nec abstergit, sed eum ponit super corporale et palla tegit. Deinde iunctis manibus dicit : Quod ore sumpsimus, et postea in vase cum aqua parato digitos abluit dicens : Corpus tuum, Domine, et abstergit. His peractis, calicem super corporale adhuc manentem, deducta palla, iterum disponit et cooperit, uti moris est, scilicet purificatorio linteo, deinde patena cum hostia consecranda, et palla, ac demum velo. Calix vero extra corporale ne statuatur. Si per inadvertentiam ablutiones cum vino sumpserit, celebrare nihilominus potest secundam et tertiam Missam etiam ante tres horas, si necessarium sit. De cetero Missa more solito completur.
2. In secunda et tertia Missa, si aliam Missam immediate antea celebraverit, ad Offertorium, ablato velo a calice, hunc parumper versus latus Epistolæ collocat, intra tamen corporale ; factaque hostiæ oblatione, calicem purificatorio non abstergit, sed eum intra corporale relinquens, leviter elevat, vinumque et aquam eidem infundit, ipsumque calicem, nullatenus ab intus abstersum, offert. Cetera omnia more solito peraguntur.

2. Sacerdos, qui plures Missas cum intermissione celebrat, prioribus in Missis suas ablutiones a rubricis præscriptas sumere debet. Si sequentem Missam ante tres horas celebraturus sit, aqua tantum in ablutionibus adhibenda est ; si vero per inadvertentiam vinum quoque sumpserit, sequentem Missam nihilominus etiam ante tres horas celebrare potest, si necesse sit.